Monde­linge vragen afscho­t­ont­heffing en fauna­be­heerplan knob­bel­zwanen

Indiendatum: feb. 2016

Toelichting

In het programma Eén vandaag van woensdag 24 februari jl. waren schokkende beelden te zien van ernstige mishandeling van knobbelzwanen in de Krimpenerwaard.

Niet alle beelden zijn getoond, omdat ze gezien het vroege tijdstip van uitzending te gruwelijk waren om te laten zien aan kinderen.

Het doden van knobbelzwanen is toegestaan op grond van een afschotontheffing, die is afgegeven door Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland. Dit mag echter alleen al er geen andere bevredigende oplossing is en er sprake is van een directe dreiging van ernstige schade aan gewassen.

Naar aanleiding van de uitzending is er massaal vanuit de samenleving geprotesteerd tegen dit ernstige dierenleed veroorzaakt door jagers. Ook de fractie van de Partij voor de Dieren is bedolven onder verontwaardigde reacties en de vraag om dit dierenleed politiek aan de kaak te stellen.

De fractie heeft inmiddels vernomen dat de ernstige dierenmishandeling wordt onderzocht door het Openbaar Ministerie en de politie[1] en ook de gedeputeerde H. Weber heeft hier in zijn brief van 25 februari op gewezen.

Naar aanleiding van de bovenstaande toelichting wil de fractie van de Partij voor de Dieren de volgende mondelinge vragen aan u voorleggen.

Aannemelijke schade en gedode dieren Krimpenerwaard

Uit de overzichten faunaschade van het Faunafonds over 2014/2015 blijkt dat geen enkele keer schade (niet onder de € 250 en ook niet boven de €250) door knobbelzwanen in de gemeente Krimpenerwaard is gemeld dan wel is getaxeerd! Slechts in drie gevallen in 2015 was in de gehele provincie Zuid-Holland de schade hoger dan 250 euro. Schade uitgekeerd in Leimuiden, Brandwijk en Zevenhoven: totaalbedrag 3803 euro.

En juist in de Krimpenerwaard worden zwanen stelselmatig en massaal verwond en gedood. In de gehele provincie Zuid-Holland bedraagt de schade-uitkering dus nog geen 000 euro. Uit een uitspraak van de rechtbank Noord-Holland van 22 april 2015 blijkt dat aannemelijk moet worden gemaakt dat er sprake is van een daadwerkelijke dreiging van belangrijke schade voordat een dergelijke ontheffing kan worden verleend. Uit deze uitspraak blijkt dat een incidenteel schadegeval niet voldoende is om een ontheffing voor ingrijpende middelen, en zeker een ontheffing die voor de hele provincie is verleend, op te baseren. Het is niet vereist dat belangrijke schade zich al heeft voorgedaan, maar dient een besluit waarbij een ontheffing van het verbod op afschot is verleend, strikt noodzakelijk te zijn en op een nauwkeurige en treffende motivering te berusten.

Er is een verplichting tot rapporteren van resultaten van bestrijdingsacties binnen 1 week en openbaarmaking van de gegevens.

1. Bent u met ons van mening, dat gezien het feit dat er de afgelopen vier jaar geen enkele schademelding uit de Krimpenerwaard is geweest, dit niet rechtvaardigt dat er juist daar zoveel zwanen worden gedood (temeer omdat zwanen een eigen territorium hebben, die ze niet verlaten)? Kunt u dit nader toelichten?
2. Kunt u de noodzakelijkheid en voor het massaal doden van zwanen in de Krimpenerwaard nader toelichten en een nauwkeurige en treffende motivering hiervoor aangeven?
3. Hoeveel zwanen zijn er afgelopen twee jaar in de Krimpenerwaard gedood volgens de meldingen en hoe verhoudt zich dat volgens u tot de schade (zwanen blijven in principe in hun eigen territorium)?

Dierenleed en dierenmishandeling

Door een ooggetuige is aangegeven (hier zijn ook beeldopnamen van) dat zwanen, na te zijn aangeschoten, zwaar worden verminkt door honden. Vervolgens wordt door jagers de nek van de zwanen gebroken (via cervicale dislocatie). Volgens Dierenarts Specialist Vogelgeneeskunde Nico Schoemaker van de Faculteit Diergeneeskunde is het omdraaien c.q. breken van een nek van knobbelzwanen (die gemiddeld 15 kg tot zelfs 25 kg zwaar kunnen zijn) te vergelijken met het omdraaien c.q. breken van de nek van een hond met dat gewicht, dat maatschappelijk grote verontwaardiging zou oproepen als dit aan het licht zou komen. Volgens hem treedt de dood op deze wijze niet snel genoeg in. Er is dus sprake van een ondragelijk en onacceptabel lijden. Volgens ons is deze methode om zwanen te doden niet toegestaan.

4. Is onze bovenstaande conclusie juist? Zo ja, welke maatregelen gaat u hiertegen treffen? Zo nee, waarom niet?
5. Kan het als voorschrift in de ontheffing worden opgenomen dat de nek breken van zwanen niet is toegestaan?

Er zijn beeldopnamen gemaakt dat jagers afgelopen maanden op grote schaal broedparen, inclusief hun jongen, afschieten alsook jonge knobbelzwanen (uit groepjes kleiner dan 15 knobbelzwanen). Van de weinige broedzwanen die er nog over zijn, is de partnerzwaan afgeschoten en is er dus geen bestaand broedpaar meer. Het leed dat deze overblijvende broedzwanen wordt aangedaan is ernstig, omdat zwanen monogame dieren zijn, die hun leven lang bij elkaar blijven.

6. Is het de bedoeling dat de beschreven handelswijze mag worden uitgevoerd ingevolge de verleende ontheffing? Zo ja, wat rechtvaardigt dit enorme dierenleed volgens u? Zo nee, wat gaat u hieraan doen?
7. Welke maatregelen kunt u nog meer treffen om dergelijke misstanden op het gebied van schadebeheer in de toekomst te voorkomen?

Commercieel uitbaten van gedode en levende zwanen

Het commercieel uitbaten van beschermde soorten is volgens oud staatssecretaris Sharon Dijksma ongewenst. Zij schreef in haar brief over het serveren van de beschermde spreeuw (ingezonden 8 augustus 2013):

"Het commercieel uitbaten van beschermde soorten is in zijn algemeenheid ongewenst; deze zijn niet voor niets beschermd. Slechts onder strikte voorwaarden en in specifieke gevallen mag in beschermde soorten gehandeld worden."

Het verhandelen van gedode zwanen is ‘big business’, omdat de slagpennen duur worden verkocht als schrijfgerei, evenals het dons en de veren. Het vlees wordt verkocht als hondenvoer. Dit levert heel veel geld op voor jagers en tussenhandelaren. Levende knobbelzwanen brengen veel geld in het buitenland op. Met het verbod op het zwanendriften, neemt de vraag naar zwanen alleen maar toe en zal de prijs verder oplopen. Het is dus commercieel zeer aantrekkelijk om zwaneneieren te rapen (vlak voor het uitkomen), die daarna in de broedmachine (te laten) uitbroeden en daarvan de geboren zwanenjongen te verhandelen. Levende zwanen worden voor rond de 2000 euro per stuk verkocht naar het buitenland.

8. Bent u bekend met de bovenstaande lucratieve praktijken?
9. Welke consequenties verbinden GS hieraan, mede gezien de uitspraken van oud-staatssecretaris Sharon Dijksma hierover?
10. Hoe kunt u voorkomen dat de eieren worden uitgebroed en de zwanen vervolgens voor veel geld verkocht worden naar het buitenland?
11. Bent u bereid om het rapen van zwaneneieren te gaan verbieden om commercieel uitbaten te voorkomen? Zo nee, waarom niet?

Ontheffing

12. Welke beleidskaders zijn door GS meegegeven voor de opstelling van het faunabeheerplan knobbelzwaan 2013-2018?

Op geen enkele manier is in het Zuid-Hollandse Faunabeheerplan knobbelzwaan beschreven welke preventieve middelen zijn ingezet bij percelen met gras en graan, op welke manier dat is gebeurd, en evenmin dat op een controleerbare manier is beschreven tot welk effect de inzet van deze middelen heeft geleid.

Ervaringen in de provincie Groningen tonen aan dat het verjagen met akoestische en visuele middelen, alsmede met het vogelafweerpistool zonder ondersteunend afschot, even effectief zal zijn als verjagen met ondersteunend afschot.

In de provincie Utrecht zijn de volgende voorwaarden gesteld in de ontheffingverlening voor afschot van knobbelzwanen:

Tot afschot mag slechts worden overgegaan nadat tenminste twee preventieve maatregelen, zoals genoemd in de Handreiking Faunaschade van het Faunafonds, aantoonbaar zijn ingezet;
Afschot is slechts toegestaan indien de groep knobbelzwanen bestaat uit tenminste 15 exemplaren. Het maximaal af te schieten aantal vogels uit een groep tot 50 exemplaren bedraagt vijf (5). Indien de groep bestaat uit meer dan 50 knobbelzwanen geldt een maximum van 10%.

In de provincie Noord-Holland wordt de volgende voorwaarde gesteld bij elke ontheffingverlening:

· Wellicht ten overvloede wijzen wij u op de zorgplichtartikelen zoals deze zijn geregeld in de Flora- en faunawet en in het bijzonder artikel 73 van de Flora- en faunawet, welke luidt: "Bij de bestrijding van schade en overlast bij of krachtens de artikelen 65 tot en met 70 dan wel krachtens een ontheffing ais bedoeld in artikel 75, dient onnodig lijden van dieren te worden voorkomen.

In Zuid-Holland hoeft zelfs niet eerst te worden getracht om de vogels met alternatieven te verjagen. Onbeperkt mogen knobbelzwanen worden afgeschoten ongeacht of er sprake is van een directe dreiging van belangrijke schade.

13. Bent u bereid om de verleende ontheffing te heroverwegen en de in Utrecht gestelde voorwaarden ook in Zuid-Hollandse ontheffing op te nemen, evenals de voorwaarde dat de uitvoering van de ontheffing strikt volgens de wettelijke bepalingen moet geschieden. (dit laatste is misschien een open deur, maar in de praktijk blijkt dit wel nodig te zijn)?
14. Bent u bereid om meer maatwerk toe te passen en slechts daar afschot in Zuid-Holland toe te staan, waar ook daadwerkelijk een directe dreiging is van ernstige schade?
15. Bent u bereid om als proef de Agrilaser in te zetten als verjagingsmiddel?

Volgens onze informatie hebben veertien(!) jagers via de Faunabeheereenheid een afschotontheffing knobbelzwanen op hun naam doorgeschreven gekregen om zwanen te doden in de Krimpenerwaard. En deze veertien jagers kunnen aan een onbeperkt aantal andere jagers en gasten vervolgens hun ontheffing ‘doorschrijven’. Uit een ooggetuigenverslag is gebleken dat er alleen al in Stolwijk op de zaterdagen circa 50 (zwanen)jagers actief zijn, die tegelijkertijd op verschillende plekken zwanen afschieten en/of door honden laten bijten en de nek van de zwanen breken.

16. Mogen deze jagers en hun gastjagers en helpers ingevolge de verleende provinciale ontheffing onbeperkt zwanen doden in de Krimpenerwaard, terwijl er al vier jaar geen sprake is van schade in dat gebied (zie de onderstaande informatie)? Kunt u uw antwoord nader toelichten?
17. Mogen Individuele uitvoerders (jachthouder) de ontheffing ter uitvoering, buiten gezelschap van de jachtaktehouder, doorschrijven aan andere jachtaktehouders? Zo ja, waarom is er voor gekozen om dit toe te staan? Zo nee, waarom gebeurt dit dan?

Toezicht en handhaving

Een dag van tevoren moet een jachtactie gemeld worden bij de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid.

18. Hoeveel meldingen van een jachtactie zijn er in 2015 gedaan en in hoeveel gevallen is er daadwerkelijk gecontroleerd? Biedt deze frequentie volgens u voldoende waarborg voor een adequaat toezicht en goede handhaving? Kunt u dit nader toelichten?

De meeste jagers jagen op zaterdag. Van de zeven bijzondere opsporingsambtenaren van de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid is er volgens onze informatie maar één BOA in dienst op zaterdagen.

19. Bent u bereid om te onderzoeken of er meer inzet op toezicht en handhaving in het weekend kan worden gepleegd op de juiste uitvoering van de afschotontheffing deugdelijk te kunnen controleren en zo nodig meer BOA’s hiervoor in te zetten? Zo nee, waarom niet?
20. Welke controle is er op het werkelijk aantal gedode zwanen en wat er verder met de zwanen gebeurt?

A.H.K. van Viegen

Fractievoorzitter Partij voor de Dieren

Provinciale Staten Zuid-Holland

[1] http://www.omroepwest.nl/nieuws/3072609/Haagse-politie-onderzoekt-misstanden-bij-zwanenjacht-in-Groene-Hart